.

Artikelen over Alcoholisme

Hieronder staan 5 artikelen over het onderwerp Alcoholisme.

Klik op "lees meer" om ze allemaal te zien.

U kunt ze ook downloaden in pdf formaat.  Klik hier

1.  Alcoholisme - enkele stellingen
2. Alcoholisme - toppunt van verstoorde relaties
3. Een drinker in huis
4. Help! Een alcoholist in de wijk
5. Noach is verdronken

Alcoholisme - enkele stellingen

In dit artikeltje wil ik proberen duidelijk te maken wat alcoholisme is. Ik doe dat aan de hand van een zevental stellingen. Het zijn kenmerken die in het kort aangeven wat we onder alcoholisme moeten verstaan. Zo komt er inzicht in deze vorm van verslaving voor degenen die er (nog) niet mee te maken hebben. Voor hen die zelf of in hun omgeving met alcoholisme te maken hebben kunnen de stellingen herkenning geven en verhelderend zijn.

Van alcoholisme is sprake als de controle over het drinkgedrag is verdwenen.

Bij alcoholisme spreken we van verslaving. Letterlijk betekent dit dat je slaaf bent. Je kunt niet meer vrij zijn in de beslissing te drinken of niet te drinken. En zeker niet na het drinken van het eerste glas. Als men begint te drinken kan men niet meer ophouden tot de roes is bereikt. Het eerste glas brengt een kettingreactie op gang. De alcoholist kan niet stoppen na een voorgenomen aantal glazen. De vrijheid om dat te doen bestaat niet meer. De controle over het drinken is verdwenen.

Het is belangrijk om dit te weten want het verklaart waarom de alcoholist zo ongevoelig lijkt te zijn voor waarschuwingen of goede raad om te stoppen. Hij wil dat misschien wel, maar de verslaving heeft hem/haar het vermogen tot stoppen ontnomen.

Alcoholisme kun je beschouwen als een "ziekte"; wie er aan lijdt kan er uit eigen kracht niet (of nauwelijks) van af komen.

De alcoholist zal zich vaak schuldig voelen om wat de drank in zijn eigen leven en dat van anderen stukmaakt. Hem benaderen als de schuldige zal het drinken alleen maar doen toenemen, want dat schuldgevoel moet door middel van alcohol worden opgeheven.

Daarom is het idee ontstaan om de alcoholist te beschouwen als een zieke. Dat vermindert het schuldgevoel en brengt hem op gelijke voet met andere zieke mensen die door hulp van buiten af hun ziekte kunnen overwinnen. Een alcoholist kan over het algemeen zichzelf niet uit de boeien bevrijden. Hij is daarom meer gebaat bij iemand die hem benadert als een zieke die hulp nodig heeft dan bij iemand die hem wijst op alles wat er mis is in zijn leven.

Alcoholisme is een sluipende ziekte. Het is meestal het eindpunt van een lang proces van enige jaren.

Niemand zal er voor kiezen om alcoholist te worden. Dat word je ook niet van de ene op de andere dag. Wat dat betreft is het met andere harddrugs gemakkelijker. Je weet dat als je er aan begint verslaafd raakt. Bij het gebruik van alcohol raken vele mensen niet verslaafd. De alcoholist was bij het begin van zijn drankgeschiedenis ook niet verslaafd. Maar geleidelijk aan kan de verslaving een rol gaan spelen. Het gaat zo geleidelijk dat meestal moeilijk is vast te stellen op welk moment iemand alcoholist is geworden.

Vrij komen van drank door hulpverlening, eigen kracht en hogere macht betekent niet dat alcohol geen probleem meer is. Iemand die verslaafd is geraakt aan alcohol komt daar nooit meer van af. Zonder alcohol is wel een normaal leven te leiden. Met één verschil: alcohol gebruik kan niet meer, nooit meer. Weer drinken, ook al is dat na jarenlange onthouding, brengt dezelfde kettingreactie weer teweeg: de controle over het drinken blijft verloren. Alles gaat goed zolang dat eerste glas maar niet wordt genomen. Je blijft dus altijd alcoholist, al is het met een goed leven zonder drank.

Belangrijk is dit besef voor de alcoholist zelf. Hij moet zichzelf niet in gevaar brengen door dat eerste glas. Ook voor de omgeving is het belangrijk te weten dat een alcoholist nooit meer sociaal kan drinken. Rekening houden met dit litteken bij de medemens kan voorkomen dat iemand wordt overgehaald om toch eens een keertje gezellig mee te doen. Het is immers al zo lang geleden dat er problemen waren met alcohol......

Alcoholisme - toppunt van verstoorde relaties

Vier relaties

Er zijn allerlei relaties te midden waarvan een mens bestaat. Omwille van de overzichtelijkheid vat ik deze relaties samen in vier gebieden.

In de eerste plaats is er een relatie met jezelf. Je weet dat je bestaat als mens en je accepteert je zelf ook zoals je bent.

Een tweede relatie is er met de dingen om je heen. Je woont in een huis waar je graag bent. Je hebt werk waar je voldoening in vindt. Er is brood op de plank en het eten smaakt je goed.

De derde relatie is die met mensen om je heen. Je leeft in je huis niet als een kluizenaar, maar er is een relatie met je huisgenoten. Op het werk zijn er collega's en er zijn vrienden en vriendinnen.

Als vierde relatie wil ik noemen de relatie met God. Het gaat daarbij om de diepste zingeving van je leven die je niet alleen bij jezelf zoekt en vindt, maar ook buiten jezelf. Elk mens heeft een levensbeschouwing, een idee over de waarde en de zin van het leven. Religieuze mensen noemen deze zingevende instantie God, in verschillende religies aangeduid met diverse namen. Mensen die geen godsdienst aanhangen zoeken de zin van het leven in de wortels van het bestaan als mens, te midden van de medemensen.

Verstoorde relaties

Alcohol is op zich niet slecht en we hoeven dan ook geen pogingen te doen om het de wereld uit te krijgen. Maar het gevaar van de alcohol zit nu net in de relaties die wij hebben. Bij geringe hoeveelheden alcohol worden relaties bevorderd. Door de gezelligheid van het glas heffen met elkaar ontstaat een openheid naar elkaar toe. Door de invloed van de alcohol is het voor mensen soms gemakkelijker een gesprek aan te gaan, belemmeringen voor het contact worden weggenomen. Alcohol kan de relaties dus verbeteren.

Maar als er een bepaalde drempel wordt overschreden in het drinken van alcohol worden de relaties juist schade toegebracht. Die drempel, waarbij de werking van alcohol omslaat van positief naar negatief, ligt niet voor iedereen gelijk. Vast staat evenwel dat bij overmatig gebruik de relaties danig worden verstoord.

Bij een alcoholist zien we het toppunt van verstoorde relaties.

De relatie met zichzelf is zodanig verstoord dat aan het eigen leven weinig of geen waarde meer wordt gehecht. Dat komt tot uitdrukking in de mate van verzorging van zichzelf. Ook het eigen lichaam vindt de overmaat aan alcohol niet prettig en protesteert door het ontwikkelen van allerlei ziektes.

Met de dingen om zich heen is de relatie ook danig verstoord. Als er nog van werk sprake is, ontbreekt daarbij de concentratie of wordt die geregeld onderbroken door ziekte. Onderdak en voedsel zijn niet meer belangrijk. Niets is nog belangrijk.

Met de mensen om zich heen is het al niet beter gesteld. Soms is er nog wel sprake van samenleven, maar in wezen zijn de relaties zo verstoord door de alcohol dat de alcoholist zich eenzaam voelt en alleen op de wereld. Vrienden en collega's haken af want wie gaat er nu om met een verslaafde. Binnenshuis bestaan de relaties soms nog wel voor de buitenwereld, maar een echte band van liefde en onderlinge verantwoordelijkheid is er niet meer.

De vierde relatie, die met God of de zingeving in het algemeen, blijft ook niet onaangetast. Er kan een schuldgevoel ontstaan naar de kant van God of naar datgene wat eerder het leven zinvol maakte. De alcoholist kan woedend worden op God tot wie hij zo vurig bidt maar die hem niet van de drank af helpt. Tenslotte kan de relatie met God zo verslechteren dat God geheel uit het zicht verdwijnt. Elke zingeving aan het leven ontbreekt dan.

De fles

Nog één verstoorde relatie heb ik niet genoemd. Dat is de relatie met de fles. Eigenlijk is die in het leven van de alcoholist nog het enige dat bestaat. Niets op de wereld is nog belangrijk, behalve de drank die het hele leven beheerst. De relatie met de alcohol is geen relatie waarbij sprake is van evenwicht, maar er is sprake van volledige afhankelijkheid. Het woord ver-slaving zegt het eigenlijk kort en bondig: men is slaaf geworden van de alcohol. Het toppunt van een verstoorde relatie waarbij geen evenwicht meer is tussen de vier genoemde relaties. Alleen de relatie met de fles is nog van belang.

Alcoholisme is dus een complexe zaak waarbij het er niet om gaat dat iemand eigenwijs is en niet wil luisteren naar goede raad of harde woorden. Stoppen met drinken zou betekenen de relatie met de fles opgeven, terwijl er geen positieve relaties meer tegenover staan want die zijn alle verbroken, juist door de alcohol. De alcoholist zit dus gevangen in een web dat hij of zij wellicht zelf bewust of onbewust is beginnen te spinnen, maar waar hij niet meer uit kan komen door eigen kracht.

Goedbedoelde adviezen aan de alcoholist werken niet, zolang deze zich alleen richten op het stoppen met drinken. Professionele hulp zal zich moeten richten op het herstel van alle vier de verstoorde relaties. Dat dit een moeizame weg is die lang niet altijd tot resultaat leidt is jammer genoeg een bekend gegeven.

EEN DRINKER IN HUIS

(Dit artikel is oorspronkelijk geschreven voor het Ouderlingenblad)

Ouderling Van der Meer heeft eindelijk een vrije avond. Het was de laatste tijd druk met het kerkenwerk, maar gelukkig is hij al een heel eind opgeschoten met zijn huisbezoeken. Nu wil hij vanavond eens heel ontspannen voor de televisie gaan zitten. Dan gaat de bel. Aan de deur staat mevrouw Donkersloot waar hij kort geleden nog een huisbezoek heeft gebracht. Aardige mensen waar hij een goed gesprek heeft gevoerd. Er waren geen moeilijkheden, zeiden ze, en dan kun je een fijn gesprek hebben. Maar nu lijkt mevrouw Donkersloot helemaal overstuur! Ze kan bijna niet uit haar woorden komen. Ouderling Van der Meer vraagt haar binnen te komen om te horen wat er aan de hand is. En daar komt het hele verhaal er uit. Haar man is aan de drank! Ze had allang een vermoeden dat er iets niet in orde was met haar man maar ze kon geen zekerheid krijgen dat het de drank was. Maar nu weet ze het zeker. Ze heeft in de schuur een hele voorraad drank gevonden en nu begrijpt ze ook waarom haar man zo vaak naar de schuur moest om een klusje te doen. Ze heeft het nog niet aan haar man durven vertellen, maar ze wil het toch aan iemand kwijt. Daarom is ze bij ouderling Van der Meer gekomen in de hoop dat hij raad weet.

Als u zich herkent in ouderling Van der Meer hopen we dat u zich door dit artikel enige raad kunt verschaffen.

WAT VOORAF GING

Voordat een familielid, man of vrouw, bij u als ouderling het drankprobleem van de partner ter sprake brengt is er al heel wat aan vooraf gegaan. Bij mevrouw Donkersloot was dat een periode van onzekerheid. Wat is er toch aan de hand met haar man? Hij is zo anders dan een paar jaar geleden. Op huisbezoek had ze daar niets van verteld want haar man zat er bij en ze wilde eerst zelf met haar man praten, hoewel dat de laatste tijd wat moeilijk gaat. Mevrouw Donkersloot is direct na de vreselijke ontdekking naar haar ouderling gegaan die haar op huisbezoek een vertrouwd gevoel had gegeven. Bij anderen is het drankprobleem in huis vaak al jaren bekend voordat er iets van naar buiten komt. Een drankprobleem wordt in een gezin meestal toegedekt. Niemand hangt graag de vuile was buiten en je gaat als vrouw zeker niet naar buiten brengen dat je man aan de drank is. De vrouw van de alcoholist heeft haar man al heel wat keer ziek gemeld bij zijn werkgever. Ze gaf vage klachten als hoofdpijn op maar wist dat het door de drank kwam. Ze heeft haar man al vaak moeten verontschuldigen als ze ergens op visite ging. Dan verzon ze wel iets om het drankprobleem bedekt te houden. Ook tegenover de kinderen beschermt ze haar man. Ze ruimt op wat hij in een dronken bui heeft stuk gemaakt. En als de kinderen het al ontdekt hebben worden die in het complot betrokken. Ook zij mogen er niets van zeggen tegen andere mensen. Vriendjes en vriendinnetjes moeten maar niet thuis komen spelen want je weet nooit van tevoren hoe papa zal zijn.

Zo is er vaak al een jarenlange tragedie in huis voordat één van de familieleden het niet meer aan kan en het naar buiten durft te brengen.

WAT NU TE DOEN?

Als ouderling heb je de neiging om deze vrouw vlug door te sturen naar iemand die het probleem beter aan kan: de dominee of de dokter. En het is ook inderdaad zo dat de problemen van een alcoholist zó groot zijn dat niemand dat alleen kan oplossen. Er moet deskundige hulp van verschillende kanten bij komen. Maar denk niet te vlug dat u niets kunt doen, zeker niet als de vrouw (of man) van een alcoholist bij u aanklopt. Dan is niet het eerste wat u moet doen deze mens doorschuiven naar een ander die het wel beter zal kunnen. U wordt zélf als ouderling aangesproken. Blijkbaar heeft degene die bij u om hulp vraagt vertrouwen in u. Het eerste wat u kunt doen is luisteren naar het verhaal dat de ander u komt vertellen. De partner van de alcoholist komt echt niet bij u om meteen een oplossing mee naar huis te nemen. Zij komt wel omdat het haar allemaal te veel is geworden en aan iemand haar leed wil vertellen. Er wordt van u gevraagd om praatpaal te zijn, om te luisteren naar wat er de afgelopen jaren allemaal is opgekropt aan onzekerheid, angst, woede, radeloosheid en wantrouwen. Het is misschien de eerste keer dat het aan iemand verteld wordt en zij heeft u als ouderling daarvoor uitgekozen omdat ze het op dat moment aan u wil vertellen en niet aan de dominee of aan de dokter. Als u haar de gelegenheid daartoe geeft zal haar dat opluchting en ruimte geven, geen oplossing voor het probleem op dat moment.

HOE VERDER?

Het zal duidelijk zijn dat er méér moet gebeuren voor deze vrouw en voor het hele gezin. Wat u haar zelf kunt bieden is beschikbaar blijven voor een gesprek. Er zal nog een lange weg te gaan zijn voordat het drankprobleem bij haar man is overwonnen, als het al ooit zover komt. Al die tijd heeft zij mensen nodig waar zij haar gevoelens mee kan delen. Eén van die mensen kunt u zijn. Het zal veel inspanning en tijd kosten. Het is goed dat van tevoren in te zien en te overwegen of u dat wilt en kunt. Zo ja, dan kunt u het beste afspraken maken voor geregeld contact en voor het geval er een crisis dreigt.

In de loop van de gesprekken, misschien al in dit eerste gesprek, kunt u samen met haar overwegen welke andere hulp er ingeschakeld kan worden. Voor partners van alcoholisten is het een grote steun in gesprek te raken met andere mensen die in dezelfde situatie verkeren. Een zelf-help-groep van familieleden van alcoholisten is de Al Anon. Sommigen hebben al jarenlang ervaring in het omgaan met een alcoholist en weten hoe je ze moet benaderen om hen te motiveren tot stoppen met drinken. Anderen hebben pas korte tijd met het probleem te maken en zijn net zo radeloos als mevrouw Donkersloot. Bij de Al Anon leert men van elkaar en aan elkaar hoe je als partner het hoofd boven water kunt houden zodat je niet met de drinker ten onder gaat. Vanuit deze sterke positie ben je dan ook beter in staat om op een juiste manier te reageren op het gedrag van de drinkende partner. In alle grote plaatsen is er wel een Al Anon groep. De adressen zijn te vinden in het telefoonboek of te achterhalen via het landelijke nummer dat op internet is te vinden.

Het is ook zinvol dat de wijkpredikant op de hoogte wordt gebracht, hoewel die in negen van de tien gevallen net zo verlegen is met het alcohol probleem als u. In overleg met de hulpvraagster kunt u de predikant inschakelen zodat zij nog iemand heeft om haar verhaal kwijt te kunnen en u als ouderling niet alle lasten alleen hoeft te dragen.

Verder is het goed met haar te bespreken of de kinderen ook hulp nodig hebben. Misschien dat er vanuit het jeugdwerk iets voor de kinderen gedaan kan worden. Alles natuurlijk in overleg met hun moeder.

DE DRINKER ZELF

Het moeilijkste punt is de hulp aan de verslaafde partner zelf. In het geval van mevrouw Donkersloot is het drankprobleem nog niet eens in het gezin zelf ter sprake gekomen. Maar ook als dat wel het geval is kun je niet zomaar als buitenstaander, als ouderling of predikant, naar iemand toe stappen om over zijn alcoholprobleem te spreken. Misschien is er wel een gesprek mogelijk, maar zeker niet over het drinken want in alle toonaarden zal ontkend worden dat het drinken een probleem is. Toch kan er wel wat gedaan worden. Een goede relatie is voorwaarde voor hulpverlening. Bij de familie Donkersloot was een goed huisbezoek gebracht met meneer er zelf bij. Dat goede contact geeft mogelijkheden tot verdieping zodat uiteindelijk een gesprek over alcohol mogelijk wordt. Als er nog geen contact is met de alcoholist wordt het een stuk moeilijker. In overleg met de partner kan dan gezocht worden naar iemand die dat contact gaat leggen. Dat kunt u zijn als ouderling, maar ook de predikant of iemand anders die al een contact onderhoudt. Uiteindelijk zal het zover moeten komen dat de alcoholist gemotiveerd wordt tot het aanvaarden van hulp. Dan pas kunnen de professionele hulpverleners worden ingeschakeld zoals die te vinden zijn bij het Consultatie Bureau voor alcohol en Drugs (CAD) in combinatie met de AA. De AA is een zelfde soort zelf-help-groep als de Al Anon, maar dan voor de alcoholisten zelf. Zij leren elkaar om van de drank af te blijven en weer normaal te functioneren in de maatschappij.

ALCOHOLISME, WAT IS DAT?

Bij de gesprekken die u in de komende tijd zult hebben met de partner van de alcoholist zult u merken dat enige kennis van het alcoholisme nuttig kan zijn in het verstaan van de ander. En zeker als u betrokken raakt bij de begeleiding van de alcoholist zelf is enig kennis van zaken onontbeerlijk. Daarom hier in een paar korte punten enige kenmerken.

Een alcoholist kan niet ophouden met drinken als eenmaal het eerste glas is genomen. Normaal gesproken zijn we in staat om maat te houden, om te zeggen tot onszelf en tot een ander: ik heb nu genoeg gehad, ik wil niet meer verder drinken. Dat gevoel voor maat is de alcoholist kwijtgeraakt. De controle over het drinken is er niet meer. Na het eerste glas moeten er meer volgen, net zolang tot er een bepaalde mate van roes is ontstaan. Als we dit weten kunnen we begrijpen dat een advies om het kalm aan te doen niet helpt. Want een alcoholist kán niet na twee of drie glazen stoppen, ook al neemt hij het zich nog zo heilig voor. Het is net als met een rij domino stenen, als de eerste omvalt, vallen ze allemaal om.

De enige manier om de domino stenen niet te laten vallen is de eerste niet omgooien. De enige manier om niet te veel te drinken voor een alcoholist is om helemaal niet te drinken, om dat eerste glas te laten staan. En dat is nu net het allermoeilijkste. Daarvoor zijn vier oorzaken aan te wijzen. Het zijn vier vicieuze cirkels die stoppen onmogelijk maken.

1. Allereerst vraagt het lichaam zelf om steeds meer alcohol. Wie gewend is om regelmatig en veel te drinken zal merken dat het lichaam protesteert als er niet op tijd voldoende alcohol wordt gedronken. Telkens wanneer de alcoholist stopt met drinken krijgt hij een beroerd en ziek gevoel door de onthoudingsverschijnselen. Het beste geneesmiddel daarvoor is alcohol, en dus wordt er weer gedronken.

2. Vervolgens moet je de wilskracht hebben om te stoppen. Die wilskracht neemt af naarmate het drinken voortduurt vanwege beschadiging van de hersenen. Hierdoor wordt het steeds moeilijker om te stoppen omdat de wilskracht steeds meer afneemt.

3. Als derde oorzaak is er het schuldgevoel over het drinken. Een alcoholist beseft wel dat het niet goed gaat, al zal hij dat niet snel toegeven aan een ander of aan zichzelf. Telkens wanneer de alcoholist wakker wordt uit zijn roes is daar dat nare schuldgevoel. Uit ervaring weet hij dat dit schuldgevoel verdwijnt na een paar borrels. En zo begint de volgende ronde weer.

4. Tenslotte wordt de alcoholist steeds vaker geconfronteerd met tegenstand en conflicten in zijn omgeving. Thuis gaat het niet lekker en op het werk wil het ook niet lukken. Vrienden zijn schaars geworden en het kan zover komen dat hij zijn gezin en zijn werk gaat verliezen. Die conflicten met de omgeving zijn niet te dragen tenzij er een paar glaasjes worden gedronken. Zo houdt de verslaving zichzelf in stand.

Met deskundige hulp is het mogelijk deze vicieuze cirkels te doorbreken en als ouderling kunt u een belangrijke rol spelen door de alcoholist daarbij te bemoedigen en te motiveren.

HELP!

EEN ALCOHOLIST IN DE WIJK

(Dit artikel is oorspronkelijk geschreven voor het Ouderlingenblad)

Het alcoholprobleem komt steeds meer in de belangstelling.

Tussen 1960 en 1980 is het alcoholgebruik in ons land meer dan verdrievoudigd. De schattingen van het aantal alcoholverslaafden in ons land lopen uiteen van 100.000 tot 300.000. En er zijn naar schatting zo'n 800.000 mensen voor wie het drinken een probleem is gaan worden. Met een probleem van een dergelijke omvang zou het verwonderlijk zijn als de ouderling daar vandaag of morgen niet mee te maken zou krijgen in zijn of haar wijk.

SIGNALEN

Ondanks het feit dat er zoveel mensen worstelen met het drankprobleem zal het in de meeste gevallen toch niet zo gemakkelijk aan het licht komen in de wijk. Het is eigenlijk veel minder zichtbaar dan vroeger. Vroeger waren de alcoholisten als het ware op straat te zien door hun gedrag, door hun gang naar de kroeg. Dat gebeurt nog wel, maar de meeste alcoholisten zijn maar moeilijk herkenbaar voor ons. Een alcoholist(e) is veelal zelf niet eens in staat om te onderkennen hoe de drank het hele leven beheerst. Hij of zij houdt zich voortdurend voor dat het nog wel meevalt met het drinken. 'Die ander drinkt ook en ik mag toch zeker ook wel eens een biertje drinken'. Voor een buitenstaander is het dan nog veel moeilijker om te signaleren waar de alcohol voor iemand een probleem is geworden.

Een alcoholist weet zijn probleem wonderlijk goed voor zichzelf en vooral voor de buitenwereld te verbergen. Aan de buitenkant is er eigenlijk niets bijzonders te zien. Ze hebben een gewoon gezin en gaan gewoon naar hun werk of doen het huishouden zoals iedereen dat doet. Als de andere gezinsleden weten dat de alcohol een probleem is geworden, zullen die geneigd zijn dat zorgvuldig voor de buitenwereld te verbergen. Het is logisch dat je de vuile was niet zomaar buiten hangt. De ouderling op huisbezoek zal niets bijzonders merken en een heel gezellig bezoek hebben (met of juist zonder glaasje). Dat kan zo jaren 'goed' gaan, totdat het niet meer verborgen kan blijven.

Meestal is het niet de alcoholist zelf die er als eerste over zal praten. De signalen komen vaak van de familieleden die niet meer in staat zijn alle spanningen aan te kunnen en binnenshuis te houden. Dan is de verslaafde al zozeer 'slaaf' geworden van de drank dat hij of zij de boeien van de alcohol niet meer uit eigen kracht kan verbreken.

WEES NIET AL TE OPTIMISTISCH

Een gewaarschuwd mens telt voor twee, zegt het spreekwoord. Een ouderling die zich realiseert hoe moeilijk het is om iemand van de drank af te krijgen, zal dat beseffen als er zich drankproblemen in de wijk voordoen. Die ouderling zal niet in een eerste enthousiaste en optimistische opwelling menen hier wel even iets aan te gaan doen. Tien tegen een dat de alcoholist niet geholpen wordt en dat bovendien de ouderling zelf met een kater blijft zitten vanwege deze mislukte poging.

• Stel je voor dat je als ouderling zozeer het vertrouwen geniet van een gemeentelid dat deze je durft te zeggen: 'Mijn man, vrouw of kind kan niet van de drank afblijven'. Wat moet je dan? Naar die persoon toegaan en over dat drankprobleem beginnen? De alcoholist in kwestie zal je dan wel eens haarfijn duidelijk maken dat er geen alcoholprobleem bestaat.

• Stel je voor dat de alcoholist wel over zijn alcoholprobleem met je durft te praten. Dat is al een hele stap! Best kans dat die alcoholist je aangeeft hoe je kunt helpen. Dat is gemakkelijk! Maar wees op je hoede: dat zal meestal geen hulpvraag zijn om van de drank af te komen, maar om allerlei bijkomende problemen op te lossen, in het bijzonder financiële problemen. Als het gaat over stoppen met drinken komen er heel mooie beloften die pas waarheid zullen worden als eerst alle andere problemen zijn opgelost.

• Stel je voor dat de alcoholist werkelijk van de drank af wil en daarvoor je hulp vraagt. Besef dan dat je als ouderling (meestal) geen deskundige bent en dat er zoveel problemen door elkaar spelen, dat je deze hulp als ouderling echt niet alleen kunt geven. Wil er enige kans van slagen zijn dan zal deskundige hulp ingeschakeld moeten worden.

• Stel je voor dat je, met hulp van anderen, er in slaagt om samen met de alcoholist een weg te gaan naar bevrijding van de drank. Wees er dan op verdacht dat er nog vele struikelblokken op die weg liggen. Er komen mislukkingen en mogelijk terugval in het oude patroon. De alcoholist zal zich zozeer aan jou als hulpverlener vastklampen, dat je het er soms benauwd van krijgt. Het zal allemaal zolang duren dat je je afvraagt of je het nog wel vol kunt houden. Soms zul je het gevoel hebben dat je ondanks je inspanningen geen stap verder komt en dat een gevoel van machteloosheid zich van je meester maakt.

MACHTELOOSHEID

Het is misschien nog niet eens zo heel erg om als ouderling zo'n gevoel van machteloosheid te ervaren. Vanuit dat gevoel zou het wel eens kunnen zijn dat je de alcoholist beter begrijpt en beter kunt helpen. Want een alcoholist wordt voortdurend geconfronteerd met een gevoel van machteloosheid.

Het kenmerk van een alcoholist is dat hij machteloos staat ten opzichte van de alcohol. Waar een ander in staat is om maat te houden, verliest de alcoholist al drinkend het maatgevoel. Al na het eerste glas is de controle over het drinken verdwenen. Het is net als bij een rij dominostenen die allemaal omvallen, als de eerste in de rij een zetje krijgt. Eenmaal begonnen met drinken kan de alcoholist het volgende glas niet laten staan. Dan moet er zoveel gedronken worden totdat een bepaald effect is bereikt.

Na de roes volgt de grote ontnuchtering. Een gevoel van machteloosheid overvalt de alcoholist. 'Waarom is het niet gelukt om niet te drinken of om maat te houden, terwijl ik het me toch zo had voorgenomen'. De machteloosheid vermengt zich met schuldgevoelens ten opzichte van zichzelf, van de familie of van God.

Hoewel er verschillende types alcoholisten zijn, van dagelijkse drinkers tot mensen die het wel een week of een maand kunnen laten, is de machteloosheid ten opzichte van de alcohol en het steeds opnieuw grijpen naar de fles een wezenlijk kenmerk. Heel treffend is dat beschreven in Spreuken 23:29-35.

EENZAAMHEID

Een ander woord dat steeds opduikt rondom een alcoholist is eenzaamheid. Het is eigenlijk heel vreemd met de alcohol. Bij matig gebruik is het een middel om de contacten tussen mensen vlotter op gang te brengen. Als zodanig is het geaccepteerd als sociale drank. Je schijnt er zelfs pas echt bij te horen als je ook meedrinkt.

Maar bij overmatig gebruik verstoort de alcohol juist de relaties. Niemand wil bevriend zijn met een 'dronkelap'. Een alcoholist merkt dat er steeds minder echte goede vrienden overblijven. De enige vrienden die nog blijven zijn vaak lotgenoten, mensen die eveneens verslaafd zijn. En als die er ook niet meer zijn is er nog maar één vriend over: de fles.

De familie van de alcoholist krijgt ook te maken met gestoorde relaties en eenzaamheid. Het contact dat de familie met de alcoholist heeft, raakt verstoord. Zeker het drankprobleem zal moeilijk bespreekbaar zijn. Een stuk eenzaamheid over en weer.

Ook naar de buitenwereld toe eenzaamheid. Als alles nog redelijk goed loopt wil iedereen het probleem binnenshuis houden. Hoewel de behoefte er wel is om er met anderen over te praten, durft men het niet. Dat geeft een gevoel van eenzaamheid. Later, als het drankprobleem niet meer verborgen gehouden kan worden, verliest men bekenden en vrienden die niet meer met je willen omgaan. Heel de familie wordt er op aangekeken en raakt geïsoleerd.

WEES NIET AL TE PESSIMISTISCH

Het wordt tijd eens wat positieve geluiden te laten horen, want al lezend zou je denken dat het helemaal onbegonnen werk is om met een alcoholist een uitweg te zoeken. Dat is beslist niet zo. Gelukkig zien we dat waar alcoholisten gemotiveerd zijn om van de drank af te komen en waar deskundige hulp gezocht wordt, dat daar met recht wonderen kunnen gebeuren.

Als we er van uit gaan dat er voor God geen hopeloze gevallen en geen hopeloze mensen bestaan, dan mogen die er voor ons ook niet zijn. Juist Christenen weten wat het betekent om te maken te hebben met machten groter dan jezelf en met gevoelens van machteloosheid. Maar we weten ook dat ons in Christus krachten zijn gegeven om het in de machteloosheid vol te houden en om de machten te overwinnen.

We moeten in de omgang met de alcoholist realistisch zijn. Er zijn meestal geen snelle resultaten te verwachten en we zullen met veel teleurstellingen te maken krijgen. Maar wie het, samen met de alcoholist, weet vol te houden hoeft niet pessimistisch te zijn en hoeft zich door niemand te laten aanpraten dat het onbegonnen werk is.

UNIEKE KANSEN IN DE GEMEENTE

In de gemeente weten we het niet alleen uit te houden in de machteloosheid, maar in de gemeente is ook geen plaats voor eenzaamheid. Wel is het dan nodig dat we een goede houding aannemen ten opzichte van de alcoholist en zijn familie. Als deze mensen worden uitgestoten als grote zondaren, zoals vroeger gebeurde, is er natuurlijk geen sprake van geborgenheid en van het opheffen van eenzaamheid. Integendeel, de eenzaamheid wordt dan nog sterker benadrukt en het zal duidelijk zijn dat nog meer drinken daarvan het gevolg kan zijn.

Beter is het om een alcoholist te beschouwen als een zieke die hulp nodig heeft. Een zieke die zich omringd weet door een gemeente die mee lijdt, strijdt en bidt.

Als de alcoholist zelf niet (meer) aangesproken kan worden is het zaak om ook dan de familie, de partner en de kinderen niet in de steek te laten. Voor de ouderling ligt daar een geweldige taak om hen door bezoeken en belangstelling te laten merken dat ze er net als alle anderen volledig bij horen. Ook kan de familie geholpen worden door hen in contact te brengen met de Al Anon, dat is een zelf-help groep van familieleden van alcoholisten.

TAAK VAN DE OUDERLING

Wil men als ouderling iets kunnen betekenen voor een alcoholist en zijn familie, dan zal er eerst een vertrouwensrelatie moeten worden opgebouwd. Alleen binnen zo'n vertrouwensrelatie kan een gesprek over het alcoholprobleem plaatsvinden. Dat opbouwen van een vertrouwensrelatie kan via het huisbezoek. Door het systeem van huisbezoeken hebben we in de gemeente een unieke en kostbare mogelijkheid om met mensen in contact te komen. Geen enkele instantie kent het systeem om zomaar bij mensen op bezoek te gaan.

Naast de mogelijkheid van geregeld huisbezoek zijn er nog andere mogelijkheden voor de ouderling om het drankprobleem in de gemeente en in een gezin bespreekbaar te maken. IN DAT BESPREEKBAAR MAKEN VAN HET DRANKPROBLEEM EN HET MOTIVEREN VAN DE ALCOHOLIST TOT HET AANVAARDEN VAN HULP LIGT DE BELANGRIJKSTE TAAK VAN DE OUDERLING. Als de alcoholist eenmaal hulp wil om van de drank af te komen, moeten deskundige hulpverleners worden ingeschakeld. Voor de ouderling blijft dan de taak tot voortdurende geestelijke en morele steun.

En verder:

• Probeer een bezinningsavond over alcoholisme te houden op de kerkenraad, dan sta je er als ouderling niet alleen voor.

• Organiseer een wijk- of gemeenteavond over dit onderwerp. Doe dat in samenwerking met een (provinciaal) toerustingscentrum en nodig daarbij een deskundige uit. Op deze manier wordt de gemeente toegerust om de juiste houding aan te nemen ten opzichte van een alcoholist. En dat stimuleert de alcoholist weer om er over te durven praten.

• Lezen over alcoholisme en pastoraat vergroot je kennis en de kans op 'succes'.

NOACH IS VERDRONKEN!

Het is toch onvoorstelbaar wat er met Noach gebeurt. Noach is een man die als een heel sterke persoonlijkheid op ons over komt. Hij weet te midden van al het geweld van de zondvloed het hoofd boven water te houden. In geloof en in leven is hij ook onkreukbaar, want "Noach was onder zijn tijdgenoten een rechtvaardig en onberispelijk man; Noach wandelde met God". Die Noach gaat letterlijk tegen de grond door zijn eigen uitvinding: de wijn. Niet verdronken in het water, wel verdronken in de wijn. Alcohol houdt geen rekening met stand of ras, met sterke of zwakke. Wie er te veel van drinkt gaat er vroeg of laat aan ten onder, ook (of misschien wel juist) degene die hard roept er wel tegen te kunnen.

BEDEKKEN

Als wij het verhaal in Genesis 9:20-27 lezen merken we en merken zijn zonen dat het gedrag van Noach is veranderd. Hij trekt zijn kleren uit en gaat naakt in zijn tent liggen. Dat past toch niet bij een onberispelijk mens! Zoon Cham ziet zijn vader daar liggen. Misschien is die jongen zich wel een ongeluk geschrokken! Wat moet hij doen? Hij gaat het aan zijn broers vertellen, die zullen wel raad weten. En zij blijken er inderdaad wat op te vinden. Als vader Noach er een puinhoop van maakt door er zo bij te gaan liggen, dan zullen zij dat wel herstellen. Zij leggen zonder te kijken een mantel over Noach heen. Zij bedekken het kwaad met de mantel der liefde.

Als Noach ontwaakt uit zijn roes is zijn gedrag nog steeds niet normaal. Hij begint verschrikkelijk te vloeken tegen Cham die deze schande naar buiten heeft gebracht. Sem en Jafeth krijgen een schouderklopje omdat ze het afwijkend gedrag van Noach bedekt hebben. Bij Noach is geen spoortje van zelfkritiek te ontdekken. De beide zonen hadden beter met een grote spiegel naar binnen kunnen gaan om Noach daarin te laten kijken. Dan had Noach gezien waar hij mee bezig was. Dan had hij kunnen kiezen: zo doorgaan of stoppen met drinken. Nu alles met de mantel der liefde bedekt is hoeft Noach niet naar zichzelf te kijken en de schuld niet bij zichzelf te zoeken. Hij kan de schuld leggen bij Cham en zelf gewoon doorgaan.

Zoals het bij Noach gaat, zo gaat het nog steeds in gezinnen waar de drank het leven is gaan beheersen. Niemand mag het weten dat er een in het gezin verslaafd is aan de drank. De rommel die de alcoholist achterlaat wordt netjes opgeruimd. Als hij of zij niet op het werk kan komen vanwege de drank dan wordt dat netjes door de huisgenoten geregeld. Met elkaar ergens op visite gaan is heel onzeker geworden, want je weet van tevoren nooit of de omstandigheden thuis het wel toelaten. Zo ontstaat er een stuk eenzaamheid en een isolement voor het gezin waar ieder onder te lijden heeft.

En het gekke is, dat juist het tegendeel wordt bereikt van wat men wil. Men wil alles verbergen voor de buitenwereld en men wil de alcoholist beschermen en men wil alles rustig houden in huis. Maar op den duur wordt het duidelijk dat de alcoholist niet wordt geholpen. Door de bescherming van het gezin kan het drinken ongestoord verder gaan. En de buitenwereld heeft intussen ook al best gemerkt dat er iets niet klopt, maar niemand die er over durft te praten. De rust is ook maar schijn want eigenlijk is men bezig zich te laten meesleuren in de diepte.

ONTDEKKEN

Een weg die leidt tot bevrijding uit de slavernij van de alcohol kan pas gevonden worden als het probleem niet wordt bedekt maar ontdekt. Het beste zou zijn als de alcoholist zelf inziet dat hij of zij bezig is een heilloze weg te gaan. Maar het is erg moeilijk om aan jezelf toe te geven geen macht meer te hebben over het drinken. Laat staan dat je het aan een ander zou vertellen. De familieleden hebben het dikwijls al veel eerder in de gaten. Zij hoeven niet machteloos toe te zien hoe het van kwaad tot erger gaat. Zij kunnen heel wat doen aan het drankprobleem in huis, in elk geval kunnen ze heel wat doen voor zichzelf.

Nu is het niet de bedoeling om het probleem maar meteen op straat te gooien. Want door allerlei mensen wordt het niet, of verkeerd, begrepen. Familieleden kunnen hulp vragen bij instanties die zich speciaal met alcoholisme bezig houden. In alle grote plaatsen heb je een CAD (Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs). Zij kunnen helpen of verder verwijzen. Heel goed is het om als partner van de alcoholist aansluiting te zoeken bij de Al Anon. Dat zijn mensen die met hetzelfde probleem te maken hebben.

Waaruit bestaat die hulp? Heel belangrijk is dat je er niet meer alleen mee zit. Het isolement is doorbroken en je leert je eigen leven naar waarde te schatten. Je weet dat er mensen achter je staan die echt met je mee leven en die je opvangen als het moeilijk wordt. Bovendien ga je leren wat alcoholisme precies is en hoe je moet handelen zodat er de meeste kans bestaat dat de alcoholist zelf ook hulp gaat vragen.

DRANK: ONWIJS LEKKER

De laatste tijd begint de belangstelling voor het alcohol probleem weer toe te nemen. Lange tijd is de aandacht gericht geweest op de verslaving aan heroïne e.d. Dat was nieuws want het gebruik van dergelijke middelen is verboden en de gevolgen van die verslaving zijn op straat te zien. Wij willen niet ontkennen dat een heroïne verslaafde door een hel gaat, en met hem of haar de familie en met name de ouders. Maar het leed dat de alcoholverslaving teweeg brengt is niet minder, ja in omvang zelfs groter. Op donderdagavond 3 september was er een avondvullend programma op de televisie getiteld: "Drank: Onwijs lekker". Hierin werden de laatste cijfers genoemd. Er zijn 1 miljoen mensen in Nederland die problemen hebben met alcohol, mensen die meer drinken dan goed is voor henzelf of voor hun omgeving. En er zijn 140.000 mensen verslaafd aan alcohol. Zij kunnen zelf niet meer bepalen of en hoeveel zij drinken. Zij zijn niet meer de baas over de alcohol, maar de alcohol heeft hen in zijn macht.

Drank is lekker en kan ook een functie hebben. De Bijbel is ook helemaal niet tegen drank in het algemeen. Er worden voortreffelijke dingen gezegd over de wijn met name als het gaat als teken van Gods heil dat aanstaande is. Een kruistocht tegen elk gebruik van alcohol is daarom niet nodig. Maar bij overschrijding van zekere grenzen, die niet precies zijn vast te stellen, slaat de vreugde om in verdriet. Het gedrag van de drinker verandert net als bij Noach. En ook het gedrag van de omgeving wordt anders. Het zogenaamde sociaal drinken bevordert het maken van contacten. Maar te veel drinken breekt de contacten juist af. De drinker wordt niet meer geaccepteerd en komt in eenzaamheid terecht. Dan is drank onwijs.

ALCOHOLISME

De omgang met een alcoholist(e) is niet eenvoudig. Ook de hulpverlening loopt op niets uit als we onvoldoende op de hoogte zijn van het alcoholisme. Een alcoholist is anders dan iemand die veel drinkt, al liggen de grenzen gevaarlijk dicht bij elkaar. Het kenmerk van een alcoholist is dat hij of zij geen maat weet te houden. Na het eerste glas volgen er vanzelf meer, totdat een bepaalde roestoestand is bereikt. Waar een ander voelt dat het genoeg is, drinkt een alcoholist door. De beste oplossing is dat eerste glas niet te nemen. Maar dat is nu net de moeilijkheid. Want een verslaafde kan dat eerste glas niet laten staan. Dat komt doordat lichaam en geest er om blijven vragen. Wanneer er gestopt wordt met drinken komen er onthoudingsverschijnselen, men wordt erg ziek. Om te stoppen is een zekere wilskracht nodig, maar door het vele gebruik van alcohol is een hersenbeschadiging opgetreden waardoor de wilskracht is verminderd. Uit de roes ontwaakt komen de problemen boven, zoals het schuldgevoel om het drinken en de moeilijkheden thuis en op het werk. De eenzaamheid slaat toe. Dat zieke, eenzame en schuldige gevoel verdwijnt bij het drinken van een paar glazen drank. En dan begint het allemaal weer opnieuw. De Spreukendichter wist al dat het zo werkte. Leest U maar eens wat er staat in Spreuken 23:29-35, met name in de Groot Nieuws Bijbel. Daar staat de vicieuze cirkel van de verslaving goed beschreven. Uit de roes ontwaakt is het eerste woord: "Ik heb een slok wijn nodig". Trouwens, de kastelein uit het boven vermelde TV programma wist het ook goed te zeggen. Het beste geneesmiddel voor iemand die een kater heeft is te vragen waar die kater door gekomen is. De oplossing is dan: neem er nog twee van en het gaat over. Maar dan begint het wel weer opnieuw!

OMZIEN NAAR ELKAAR

Pastoraat is omzien naar elkaar. Dat geldt niet alleen voor de dominee, ouderling en diaken, maar alle gemeenteleden hebben in het onderling pastoraat een taak. Omzien naar elkaar is wat anders dan neerzien op elkaar. Lange tijd is er neergezien op een verslaafde aan alcohol en op diens gezin. Dat vergrootte nog eens de eenzaamheid die toch al groot was. En dat was (is) dan weer een reden om te drinken. Nu we weten dat een alcoholist niet voor de lol en uit zwakheid blijft drinken maar werkelijk gevangen zit in de boeien van de alcohol, nu kan er ook op deskundige wijze hulp worden geboden. Met die hulp lukt het sommige alcoholisten de drank te laten staan en weer normaal te leven. Als gemeente hoeven wij daarbij niet afzijdig te blijven staan. Wij kunnen heel wat doen om de voorwaarden tot herstel zo gunstig mogelijk te maken. We kunnen als gemeente er voor zorgen dat de alcoholist en diens gezin niet in een isolement geraken. Als ergens mensen niet eenzaam mogen worden, dan is dat in de gemeente. Als we omzien naar elkaar, en met name omzien naar die gezinnen die zichzelf in eenzaamheid brengen, zal een alcoholprobleem minder snel ontstaan en eerder bespreekbaar zijn. Dat vergroot de kans op genezing.